Usługi płatnicze posiadają własną regulację zarówno na poziomie europejskim, jak i krajowym. Podstawowym aktem prawnym, w którym zostały unormowane usługi płatnicze jest Dyrektywa 2015/2366/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 listopada 2015 dotycząca usług płatniczych na rynku wewnętrznym, zmieniająca dyrektywę 2002/65/EC, 2009/110/EC i 2013/36/EU oraz regulację (EU) No 1093/2010 i uchylająca dyrektywę 2007/64/EC1 (w skrócie PSD2 od Payment Services Directive 2) oraz ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych. Tekst jednolity tej ustawy opublikowano w Dzienniku Ustaw z 2019 r., Nr 659. Tekst ten był zmieniany. PSD2 weszła w życie 12 stycznia 2016 r. Rodzi ona obowiązki dla państw członkowskich Unii Europejskiej od 13 stycznia 2018. Do tego dnia państwa te, w tym Polska, miały obowiązek transponować regulacje dyrektywy do prawa krajowego. Co istotne przepisy dyrektywy w niektórych przypadkach można stosować bezpośrednio w stosunkach między podmiotami, których sytuację prawną normuje dyrektywa.
Ustawa o usługach płatniczych dotyczy, zgodnie z art. 1 ust. 1 tej ustawy, zasad świadczenia usług płatniczych oraz wydawania i wykupu pieniądza elektronicznego, w tym:
1) warunków świadczenia usług płatniczych, w szczególności dotyczących przejrzystości postanowień umownych i wymogów w zakresie informowania o usługach płatniczych;
2) praw i obowiązków stron wynikających z umów o świadczenie usług płatniczych, a także zakresu odpowiedzialności dostawców z tytułu wykonywania usług płatniczych;
2a) warunków wydawania i wykupu pieniądza elektronicznego;
3) zasad prowadzenia działalności przez instytucje płatnicze, małe instytucje płatnicze, dostawców świadczących usługę dostępu do informacji o rachunku, biura usług płatniczych, instytucje pieniądza elektronicznego i oddziały zagranicznych instytucji pieniądza elektronicznego, w tym za pośrednictwem agentów, oraz zasad sprawowania nadzoru nad tymi podmiotami;
4) zasad dostępu konsumentów do rachunku podstawowego;
5) zasad przenoszenia rachunków płatniczych prowadzonych dla konsumentów.
Ustawa określa również:
1) podstawowe zasady funkcjonowania rynku krajowych transakcji płatniczych przy użyciu kart płatniczych;
2) zasady prowadzenia stron internetowych porównujących opłaty związane z rachunkiem płatniczym;
3) zasady funkcjonowania schematów płatniczych oraz zasady nadzoru nad tymi schematami.
Zgodnie z art. 6 ustawy o usługach płatniczych, ustawy tej nie stosuje się do:
1) transakcji płatniczych dokonywanych wyłącznie w gotówce bezpośrednio między płatnikiem a odbiorcą;
2) transakcji płatniczych między płatnikiem a odbiorcą, dokonywanych za pośrednictwem umocowanej osoby wykonującej czynności zmierzające do zawarcia przez płatnika i odbiorcę oznaczonej umowy lub zawierającej taką umowę, w imieniu lub na rzecz wyłącznie płatnika albo wyłącznie odbiorcy;
3) transportu banknotów i monet, w szczególności ich odbierania, przetwarzania oraz dostarczania;
4) transakcji płatniczych w ramach wykonywanego niezawodowo gromadzenia i dostarczania gotówki w toku działalności niezarobkowej, w szczególności zbierania i wydatkowania środków pieniężnych w ramach zbiórek publicznych;
5) usług, w ramach których odbiorca, na żądanie płatnika zgłoszone przed wykonaniem transakcji płatniczej mającej na celu dokonanie zapłaty za zakupione towary lub usługi, w ramach tej transakcji płatniczej wypłaca płatnikowi gotówkę (usług „cash back”);
6) wymiany walutowej z gotówki na gotówkę bez pośrednictwa rachunku płatniczego;
7) transakcji płatniczych opartych na jednym z następujących dokumentów w postaci papierowej, wystawionych na dostawcę w celu postawienia środków pieniężnych do dyspozycji odbiorcy:
a) czeku zgodnego z Konwencją w sprawie jednolitej ustawy o czekach (Dz. U. z 1937 r. poz. 181),
b) czeku podobnego do czeku, o którym mowa w lit. a, który podlega przepisom państw członkowskich niebędących stroną konwencji, o której mowa w lit. a,
c) weksla trasowanego zgodnego z Konwencją w sprawie jednolitej ustawy o wekslach trasowanych i własnych (Dz. U. z 1937 r. poz. 175),
d) weksla trasowanego podobnego do weksla, o którym mowa w lit. c, który podlega przepisom państw członkowskich niebędących stroną konwencji, o której mowa w lit. c,
e) znaku legitymacyjnego, w tym voucherów,
f) czeku podróżnego,
g) przekazu pocztowego w rozumieniu aktów Światowego Związku Pocztowego;
8) transakcji płatniczych dokonywanych w ramach systemu płatności lub w ramach systemu rozrachunku papierów wartościowych, o którym mowa w art. 1 pkt 2 ustawy o ostateczności rozrachunku;
9) transakcji płatniczych dokonywanych w związku z obsługą instrumentów finansowych i wynikających z nich praw, w tym dywidend, innych dochodów, oraz transakcji dokonywanych w związku ze sprzedażą lub umorzeniem papierów wartościowych, w szczególności dokonywanych przez podmioty wymienione w pkt 8 lub podmioty podlegające nadzorowi sprawowanemu na podstawie ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz. U. z 2019 r. poz. 298 i 326);
10) usług świadczonych przez dostawców usług technicznych, wspierających świadczenie usług płatniczych, jeżeli nie wchodzą oni w posiadanie środków pieniężnych będących przedmiotem transakcji płatniczej, w szczególności usług przetwarzania i przechowywania danych, usług powierniczych i ochrony prywatności, usług przekazywania między płatnikiem a odbiorcą informacji o transakcji płatniczej, uwierzytelniania danych i podmiotów, dostarczania technologii informatycznych (IT) i sieci komunikacyjnych, dostarczania i utrzymania terminali i urządzeń wykorzystywanych do świadczenia usług płatniczych, z wyjątkiem usług inicjowania transakcji płatniczej i usług dostępu do informacji o rachunku;
11) usług opartych na instrumentach płatniczych, które można wykorzystywać jedynie w ograniczony sposób i które spełniają co najmniej jeden z poniższych warunków:
a) pozwalają posiadaczowi nabywać towary lub usługi wyłącznie w placówkach wydawców tych instrumentów lub w ramach ograniczonej sieci podmiotów związanych umową handlową bezpośrednio z zawodowym wydawcą tych instrumentów,
b) służą wyłącznie do nabywania bardzo ograniczonego zakresu towarów lub usług,
c) mogą być używane wyłącznie w jednym państwie członkowskim, jeżeli instrumenty takie są dostarczane na wniosek przedsiębiorcy lub jednostki sektora finansów publicznych, są regulowane ze względu na określone cele społeczne lub podatkowe przez krajowy lub samorządowy organ administracji publicznej i służą do nabycia określonych towarów lub usług od dostawców związanych z wydawcą umową handlową;
12) transakcji płatniczych przeprowadzanych przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego, dokonywanych obok usług telekomunikacyjnych na rzecz użytkownika końcowego, doliczanych do należności za usługi telekomunikacyjne:
a) w celu nabycia treści cyfrowych lub usług głosowych, niezależnie od urządzenia stosowanego do nabycia lub wykorzystania treści cyfrowych lub
b) dokonywanych za pomocą urządzenia elektronicznego lub z jego użyciem, jeżeli transakcja płatnicza jest przeprowadzana w ramach zbiórek publicznych lub w celu zakupu biletów, w szczególności komunikacyjnych, parkingowych oraz biletów wstępu na imprezy artystyczne, rozrywkowe lub sportowe
– jeżeli wartość pojedynczej transakcji płatniczej, o której mowa w lit. a lub b, nie przekracza równowartości w walucie polskiej 50 euro oraz łączna wartość transakcji płatniczych dotyczących jednego użytkownika końcowego, także w przypadku gdy należności za usługi telekomunikacyjne są opłacane z góry, nie przekracza równowartości w walucie polskiej 300 euro miesięcznie, przy czym kwoty wyrażone w euro oblicza się przy zastosowaniu kursu średniego ogłaszanego przez NBP, obowiązującego w dniu 31 października poprzedniego roku;
13) transakcji płatniczych przeprowadzanych między dostawcami, ich agentami lub oddziałami na ich własny rachunek;
14) transakcji płatniczych i usług dodatkowych, o których mowa w art. 74 ust. 1 pkt 1, ściśle powiązanych ze świadczeniem usług płatniczych, przeprowadzanych między jednostką dominującą a jednostką zależną lub między jednostkami zależnymi od tej samej jednostki dominującej, z udziałem dostawcy należącego do tej samej grupy;
15) usług wypłat gotówki przy użyciu bankomatów, świadczonych przez podmioty działające na rzecz co najmniej jednego wydawcy instrumentów płatniczych i niebędące stroną umowy ramowej z osobą wypłacającą gotówkę z rachunku płatniczego przy użyciu bankomatu, jeżeli podmioty te nie świadczą innych usług płatniczych;
16) usług wykonywanych wyłącznie z wykorzystaniem papierowych książeczek oszczędnościowych, w przypadku gdy wszelkie transakcje są rejestrowane wyłącznie w tych książeczkach.
Dalsze szczegółowe przepisy ustawy o usługach płatniczych modyfikują podany tu zakres regulacji ustawowej.
Niniejszy wpis ma charakter popularyzatorski i nie stanowi porady prawnej w konkretnej sprawie. W celu uzyskania porady w konkretnej sprawie, proszę o kontakt telefoniczny lub e-mailowy.
Jeśli spodobał Ci się wpis, możesz go zalinkować. Wpis ma charakter popularyzatorski. Autorka nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie treści zawartych we wpisie w konkretnej sprawie. W celu uzyskania porady prawnej w indywidualnej sprawie proszę o kontakt telefoniczny lub mailowy.
