Artykułem 64 ustawy z dnia 19 czerwca 2020 r., o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (Dz.U. 2020, poz. 1086), wśród przepisów Tarczy Antykryzysowej 4.0, zmieniony został art. 51 Prawa przedsiębiorców. Artykuł 51 Prawa przedsiębiorców ma zastosowanie w odniesieniu do kontroli podatkowej wszczynanej i prowadzonej przez Naczelników Urzędów Skarbowych.
Według obecnie obowiązującego art. 51 ust. 3 prawa przedsiębiorców, kontrola lub poszczególne czynności kontrolne mogą być przeprowadzone w sposób zdalny za pośrednictwem operatora pocztowego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe (Dz. U. z 2018 r. poz. 2188, z 2019 r. poz. 1051, 1495 i 2005 oraz z 2020 r. poz. 695) lub za pomocą środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz. U. z 2020 r. poz. 344), jeżeli może to usprawnić prowadzenie kontroli lub przemawia za tym charakter prowadzonej przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej.
Wprowadzenie tej nowelizacji miało być między innymi ułatwieniem dla przedsiębiorców, którzy już od dłuższego czasu mieli wskazywać, iż przeprowadzanie kontroli u przedsiębiorcy jest często bardzo uciążliwe. Czy rzeczywiście stanowisko przedsiębiorców dążyło do ograniczenia ich czynnego udziału w kontroli podatkowej? Być może. Niewątpliwie mamy natomiast do czynienia z ułatwieniem dla urzędników i to nie tylko na czas pandemii, ponieważ przepisy nie zawierają takiego ograniczenia czasowego.
W kontekście kontroli podatkowej, doprecyzowania wymaga, że komentowany artykuł nie dotyczy wszczęcia ani jej zakończenia, a jedynie czynności w toku kontroli.
W opinii wielu osób wprowadzenie powyższego rozwiązania umożliwiło przeprowadzenie kontroli zdalnej (bądź jej części) u przedsiębiorcy. Co to oznacza w praktyce?
Dotychczas istniała możliwość przeprowadzenia czynności kontrolnych w siedzibie organu podatkowego, za zgodą przedsiębiorcy, gdy mogło to usprawnić przebieg czynności oraz gdy kontrolowany zrezygnował z udziału w kontroli. Możliwość ta wynikała zarówno z art. 51 Prawa przedsiębiorców, jak i art. 285b Ordynacji podatkowej. Natomiast pisma organów podatkowych w ramach kontroli podatkowej były jedynie doręczane, m.in. przez Pocztę Polską S.A., gdyż przepisy o doręczeniach z Ordynacji podatkowej stosuje się również w toku kontroli podatkowej i to nie uległo zmianie. Nie zmieniło się również to, że kontrolowany może składać pisma w urzędzie skarbowym bezpośrednio lub wysyłając je poprzez Pocztę Polską S.A. lub inny podmiot albo też za pomocą środków porozumiewania się na odległość (por. szkolenie na temat doręczeń, w tym doręczeń elektronicznych w sprawach podatkowych, które udostępniłam na UDEMY).
Szeroko rozumiane czynności kontrolne dokonywane w związku z kontrolą podatkową obejmują obok doręczeń, które są uregulowane w Ordynacji podatkowej, pozyskiwanie i gromadzenie środków dowodowych (co również jest uregulowane w Ordynacji podatkowej). Komentowany art. 51 ust. 3 Prawa przedsiębiorców ma szeroki i niedoprecyzowany zakres. Nie wyklucza on przesłuchania świadka oraz kontrolowanego za pomocą środków porozumiewania się na odległość, czy pisemnie, i w tym kontekście jest to zmiana rewolucyjna, jeśli chodzi o sprawy podatkowe.
Prowadzenie kontroli w sposób uregulowany w art. 51 ust. 3 Prawa przedsiębiorców może przyczynić się do ograniczenia udziału kontrolowanego w czynnościach kontrolnych, np. gdy zeznania świadka mają formę pisemnej odpowiedzi na pytania organu podatkowego. Czas pokaże na ile art. 51 ust. 3 Prawa przedsiębiorców wyprze obowiązujące dotychczas regulacje dotyczące niedopuszczalności przyjmowania za dowód oświadczeń pisemnych składanych pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania w sprawach podatkowych, poza wyraźnie określonymi wyjątkami.
Komentowany artykuł sugeruje, że operator pocztowy będzie „pośredniczył” w kontroli. Owo pośredniczenie, mimo że zapis istniał już w pierwotnym projekcie ustawy, nie zostało doprecyzowane przez twórców ustawy. Czy to oznacza delegowanie wykonywania czynności kontrolnych listonoszom, np. oględzin lokalu, przesłuchania strony itd. (bo doręczenia już wykonywali wcześniej)? Z wyraźnego brzmienia przepisu wynika, że nie jest to wykluczone. Wydaje się to błędem ustawodawcy i to równie poważnym jak dopuszczenie możliwości skanowania korespondencji w sprawach urzędowych przez operatora pocztowego. Upoważnienie ustawowe do prowadzenia czynności kontrolnych za pośrednictwem operatora pocztowego ingeruje bowiem w tym przypadku w sferę objętą tajemnicą skarbową, a także konstytucyjnie chronionych praw i wartości.
Na zakończenie dodam, że przeprowadzenie kontroli podatkowej lub poszczególnych jej czynności w sposób określony w art. 51 ust. 3 Prawa przedsiębiorców wymaga zgody kontrolowanego. Wymóg ten oceniam pozytywnie. Przeprowadzenie takiej „zdalnej kontroli” mimo braku zgody kontrolowanego powoduje bowiem, że zebrane środki dowodowe, nie będą stanowiły dowodu.
Jeśli spodobał Ci się wpis, możesz go zalinkować. Wpis ma charakter popularyzatorski. Autorka nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie treści zawartych we wpisie w konkretnej sprawie. W celu uzyskania porady prawnej w indywidualnej sprawie proszę o kontakt telefoniczny lub mailowy.
